جاذبه سیرک ماکسیموس رم و تاریخچه آن

این سیرک یکی از حیرت‌انگیزترین و جذاب‌ترین نقاط دیدنی در تاریخ رم باستان است. این منطقه باستانی که بزرگ‌ترین استادیوم ورزشی ساخته شده به دست انسان محسوب می‌شود، حدود هزار سال محل فعالیت‌های تفریحی و سرگرمی افسانه‌ای بوده است. گنجایش این سیرک حدود 300 هزار نفر یعنی شش برابر بیشتر از کولوسئوم است که می‌تواند میزبان یک‌چهارم جمعیت رم باشد. برای مجسم‌کردن ابعاد آن، باید بدانید بزرگ‌ترین استادیوم فوتبال جهان استادیوم Rungrado 1st May day در کره شمالی است که تنها گنجایش 114 هزار صندلی را دارد!

این استادیوم یک‌بار در طول سال میزبان برگزاری جشن مهم و محبوب Ludi Romani یا همان بازی‌های رومی بود. این جشنواره از 12 تا 14 سپتامبر برای گرامیداشت معبد ژوپیتر اوپتیموس ماکسیموس برگزار می‌شد. برگزار‌کننده این بازی‌ها، کروا آدیل‌ها بودند که مسابقات را سازمان‌دهی می‌کردند. مسابقات شامل ارابه‌های اسب‌کشی، نبرد گلادیاتورها، نمایش‌های تئاتر، مسابقات دو و مبارزه با حیوانات و غیره بود.

امروزه مسیرهای این مسابقه معروف با گذشت زمان پوشیده از چمن شده و چیز دیگری برای دیدن باقی نمانده است. پس از بررسی‌های باستان‌شناسی در سال 2016 سیرک ماکسیموس رم به پارکی عمومی تبدیل شد که مکانی عالی برای استراحت و گشت و گذار در مناطق اطراف آن است؛ علاوه بر این، از این مجموعه این روزها برای اجرای کنسرت‌ها و برخی رویدادها استفاده می‌شود که در سفر با تور رم می‌توانید از آن دیدن کنید.

سیرک ماکسیموس کجاست؟

این سیرک که در دره مورسیا بین تپه پالاتین و تپه آونتین در رم ساخته شده است، 600 متر طول و 140 متر عرض داشته و در کشور ایتالیا در شهر رم قرار دارد.

تاریخچه مختصر سیرک ماکسیموس رم

سیرک‌های رومی در کنار آمفی‌تئاترها از مراکز اصلی سرگرمی بودند؛ با این حال سیرک ماکسیموس بزرگ‌ترین فضای عمومی در رم بود و دستاورد بزرگی برای معماری در آن زمان به شمار می‌رفت.

دوره سلطنت (753 تا 509 قبل از میلاد)

مکانی که سیرک ماکسیموس در آن ساخته شد، در ابتدا یک منطقه بزرگ و مسطح بود که قبلاً به نام Vallis Murcia شناخته می‌شد؛ از یک سو، این دره آب باران را به سمت رودخانه تیبر تخلیه می‌کرد. از سوی دیگر، از زمان تأسیس شهر مکان مناسبی برای گردهم‌آمدن مردم، انجام فعالیت‌های بازار و معاشرت با جوامع دیگر بود.

در قرن ششم قبل از میلاد، تارکینیوس پریسکوسف دستور ساخت پیست اسب دوانی را صادر کرد. این اولین قسمت از سیرک ماکسیموس رم بود.

دوره جمهوری (509 تا 27 قبل از میلاد)

در 329 قبل از میلاد، برای برگزاری مسابقات اسب‌دوانی اسطبل‌ها و نقطه شروع مسابقه، در این مکان ساخته شد. ورزشکاران از دروازه Pompae وارد ورزشگاه می‌شدند و رومی‌ها روی تپه‌های اطراف سیرک می‌نشستند تا این نمایش‌ها را تماشا کنند. سکوها نیز بعداً ساخته شدند. از سال 46 قبل از میلاد، گایوس ژولیس سزار اولین صندلی‌های بنایی را در سیرک ساخت و شکل نهایی آن را به وجود آورد. او همچنین دستور حفر کانالی را داد که آب اضافی را به رودخانه تخلیه می‌کرد. همچنین عملکرد دیگر آن، محافظت از تماشاگران در برابر حیوانات وحشی درگیر در بازی‌ها بود. در اثر آتش‌سوزی در سال 31 قبل از میلاد، بخش بزرگی از سازه چوبی این مجموعه ویران شد که امپراتور آگوستوس آن را بازسازی کرد و در این میان، ‌تزئینات جدیدی به این مجموعه اضافه شد.

فضای درنظر گرفته‌شده برای تماشاگران به سه قسمت تقسیم می‌شد که به‌صورت افقی توسط راهروها و به‌صورت عمودی توسط پله‌ها از هم جدا می‌شد. قسمت پایینی که به پیست نزدیک‌تر بود، توسط سناتورها اشغال می‌شد و قسمت بالای آن برای سوارکاران و بقیه برای تماشاگران باقی می‌ماند.

بیشتر بخوانید: لوکس‌ترین هتل های رم برای اقامت رویایی

دوره امپراتوری (27 قبل از میلاد تا 476 پس از میلاد)

در این سال‌ها آتش‌سوزی دوم به وقوع پیوست و قسمت اعظم سیرک را ویران کرد که بعدها توسط امپراتور تیتوس بازسازی و به افتخار او یک طاق بسیار زیبا ساخته شد. پس از سومین آتش‌سوزی مهیب، تراژان تصمیم گرفت این بار برای بازسازی به‌جای چوب از سنگ استفاده کند تا بر استحکام آن بیفزاید؛ بیشتر آنچه امروزه از سیرک باقی مانده است، به این زمان بازمی‌گردد.

دوران قرون وسطی (476 تا 1492)

پس از خراب‌شدن سیرک ماکسیموس رم در قرون وسطی، از این منطقه برای باغ‌های انگور و سبزی‌ها استفاده می‌شد. در آن زمان، این منطقه متعلق به خانواده نجیب فرانگیپان بود که تعداد زیادی کلبه در آنجا ساخته بودند.

در سال 1145 خانواده فرانگیپان صاحب Torre della Moletta در سمت جنوبی سیرک بودند که وجه تسمیه آن به‌دلیل قرارگرفتن آن کنار آسیاب بوده است. امروزه این برج کمی متروک به نظر می‌رسد، اما در قرون وسطی بخشی از خط دفاعی فرانگی‌پانی در نزدیکی پالاتین بود که هیچ اثری از آن باقی نمانده است.

آخرین بازی در سیرک ماکسیموس رم توسط توتیلا در سال 549 پس از میلاد، تقریباً هزار سال پس از اولین استفاده از استادیوم، برگزار شد. در این زمان دیگر مؤسسه‌ای وجود نداشت که مسابقه، بازی یا سایر سرگرمی‌ها را در استادیوم برگزار کند. علاوه بر این، فرهنگ مسیحی نمایشگاه‌های خونین را غیراخلاقی می‌دانست.

رنسانس (1492 تا 1789)

در دوران رنسانس، سیرک ماکسیموس به دفتر مرکزی فروشگاه‌ها، کارگاه‌ها، مشاغل صنایع‌دستی و خانه‌ها تبدیل شد. همچنین آثاری از جامعه یهودی رم در آن زمان وجود دارد. در سال 1645 قبرستان عبری در دامنه تپه Aventine ایجاد شد که برخی از درختان سرو که در آن منطقه وجود دارند، نشان‌دهنده مکان باستانی آن است.

در این دوره تاریخی، نمایش‌های سیرک در مقایسه با آنچه در زمان روم باستان انجام می‌شد، به‌دلیل محدودیت‌های کاتولیک، وجهی متمایز به خود گرفته بود. این اجراها دیگر خشونت سابق را نداشتند و شامل شعبده‌بازی، آکروبات‌بازی، نمایش‌های عروسکی و حیوانات آموزش دیده بودند.

عصر معاصر (1789 تا اکنون) سیرک ماکسیموس

در دهه 1930، کاوش‌های گسترده بخش بزرگی از بقایای طاق تیتوس را آشکار کرد. بعدها این منطقه به حزب فاشیست واگذار شد که به‌دلیل ارزش نمادین زیادی که داشت از آن برای رویدادهایی مانند نمایشگاه ملی نساجی 1937-1940 استفاده کرد.

در دوره پس از جنگ، سیرک ماکسیموس رم دوباره به فضای سبز تبدیل شد که در آن سازه‌های باستانی به‌طور قابل‌توجهی رها شده بودند. مداخلات بعدی به این بنای تاریخی هویت جدیدی بخشیده است. بازسازی ساختارها، محدودکردن فضای مجموعه و ساخت مسیرهای بازدیدکنندگان با سیستم‌های روشنایی از جمله این مداخلات و تغییرات است.

از میان هنرمندان زیادی که در اینجا اجرا کرده‌اند، می‌توان به رولینگ استونز (71527 نفر تماشاگر)، بروس اسپرینگستین (100000 تماشاگر) و جنسیس (500000 تماشاگر) اشاره کرد. این سیرک همچنین میزبان جشن‌هایی مانند پیروزی ایتالیا در جام جهانی 2006 و جشن طلایی پاپ فرانسیس بوده است.

 عناصر معماری

سیرک ماکسیموس رم پر از خلاقیت‌ها و سازه‌های معماری دوره‌های مختلف تاریخ روم است. بناهای مختلف مذهبی و نمادین به منشأ سیرک و رویدادهای باستانی که در دره مورسیا رخ داده، مرتبط است.

 ستون فقرات (The Spina)

پیست مسابقه با ارتفاع 217 متری به دو قسمت تقسیم می‌شد که اسپینا (به لاتین ستون فقرات) است. نهری در ابتدا از میان دره در این نقطه جریان داشت، اما کانالیزه و تا حدی پوشیده شد تا همچنان در زیر ستون فقرات جریان داشته باشد.

نیم چرخه (The Hemicycle)

نیم چرخه شرقی سیرک ماکسیموس رم، بخشی است که روی Forma Urbis (نقشه مرمر باستانی رم) پایدار شده و به لطف استفاده مداوم از برخی از ساختارهای آن تا قرن گذشته تا حدودی حفظ شده است. دقیقاً همین قسمت از سیرک است که سبب شد آتش بزرگ در شب 18 جولای 64 پس از میلاد به‌سرعت گسترش یابد. به‌دلیل فروشگاه‌های پر از کالاهای قابل اشتعال و شعله‌های آتش که باد آن‌ها را تغذیه می‌کرد، بخش عظیمی از سازه ویران شد.

برج مولتا (Moletta Tower) در سیرک ماکسیموس

در انتهای جنوبی سیرک ماکسیموس رم، یک برج قرون وسطایی وجود داشت که به آن برج طاق (Turris de Arco) نیز می‌گفتند؛ با این حال به‌دلیل وجود آسیابی که از قرن سیزدهم تا دهه 1930 با آن مرتبط بود، آن را برج مولتا (Torre della Moletta) نیز می‌نامیدند. سومین نامی که برای این برج استفاده شد Torre Frangipane بود. پس از نام خانواده اشرافی رومی که قبلاً در تپه Palatine و در منطقه Velabro تأسیس شده بود، در اواسط قرن دوازدهم می‌خواستند دارایی‌های خود را به سمت سیرک گسترش دهند. این برج مربع شکل از بلوک‌های زغال‌سنگ نارس با آجر و سنگ مرمر تشکیل شده است؛ زیرا مواد در طول دوره‌های مختلف تغییر زیادی کرده است. امروزه این برج یکی از بهترین سازه‌های حفظ‌شده سیرک ماکسیموس رم است.

آسیاب (The Mill)

در قرن سیزدهم، آسیابی در پای برج ساخته شد. این آسیاب در سال 1217 متعلق به Jacopa de Normanni de Settesoli، همسر Graziano Frangipane de Settesoli بود. او هنوز به‌خاطر پذیرایی از سنت فرانسیس اسیزی در کاخ خود مشهور است. به نظر می‌رسد این خانم پس از فوت همسرش مدعی مالکیت مجموعه سیرک از جمله آسیاب شده است. در طول قرن‌ها حکاکی‌ها، طراحی‌ها و نقاشی‌ها یک گذرگاه آب را در برج نشان می‌دهد.

طاق تیتوس (Arch of Titus)

طبق منابع باستانی، قبلاً یک طاق در سیرک ماکسیموس رم در عصر جمهوری وجود داشت که لوسیوس استریوس در سال 196 قبل از میلاد آن را ساخت. در سال 68 پس از میلاد نیز طاق دیگری را نرون ویران کرد و درنهایت طاق تیتوس دو سال پس از مرگ وی (در سال 81 میلادی) توسط دومیتیان ساخته شد. این طاق در امتداد مسیر برای راهپیمایی‌های پیروزمندانه قرار داشت که ژنرال‌ها و امپراتوران پیروز پس از بازگشت از نبرد ترتیب داده بودند. طاق تیتوس روی نقش برجسته‌ها، موزاییک‌ها و سکه‌های مختلف به تصویر کشیده شده است. این بنا که از سنگ مرمر لونا ساخته شده، در جبهه‌ها با چهار ستون به ارتفاع حدود 10 متر تزئین شده بود و با چهار ستون پشتیبانی می‌شد. سرستون‌های قرنتی حدود 1.15 متر ارتفاع داشتند و جلوی طاق با نقش برجسته‌های فیگوراتیو تزئین شده بود.

 بیشتر بخوانید: دریاچه گاردا، بزرگ‌ترین دریاچه ایتالیا که باید از جاذبه‌های آن دیدن کرد

آکوا کرابا (Aqua Crabra)

در طول قرن دوازدهم، در زمان پاپ کالیکستوس دوم، شهر با قناتی جدید به نام کرابا (که به‌عنوان آکوا ماریانا یا آکوا مارانا دل ماریا شناخته می‌شود) ارائه شد. این اولین قنات واقعی قرون وسطایی رم محسوب می‌شد و آن‌قدر معروف بود که بعداً اصطلاح «مارانا» به‌طور عامیانه به تمام کانال‌های آبیاری حومه روم اطلاق شد. جریان آب که در امتداد دیوارهای اورلئان ادامه یافت، به سیرک ماکسیموس رم رسید که از طاق تیتوس، در همان مسیر قنات‌های باستانی پس از روم و از تمام دره مورسیا گذشت تا به تیبر در مجاورت رودخانه برود. آب تا حدی به دره منتقل می‌شد و از طریق سیستمی از قفل‌ها و آب انبارهایی که در سراسر سیرک پخش می‌شدند، مدیریت می‌شد و اکنون بخش بزرگی از مدار رومی را اشغال کرده‌اند. پس از سال 1909 قنات تا پوشش نهایی و انحراف مسیر شهری آن برای آبیاری استفاده می‌شد.

عناصر با معنای نمادین (Elements with a symbolic meaning)

چندین قسمت از سیرک معانی نمادین دارد: 12 درب کارسرس به نشانه‌های زودیاک و ماه‌های سال مرتبط است. چهار رنگ تیم‌ها نشان‌دهنده فصول و هفت دور مسابقه نماد سیارات و روزهای هفته است. یکی از دو ابلیسک بزرگ مصری نیز به خورشید تقدیم شد. همچنین معبدی در قسمت نشستن در سمت جنوبی سیرک ماکسیموس رم ساخته شده بود که به خورشید و ماه اختصاص داشت.